چرا لایحه مهاجرتی جدید کانادا (Bill C-2) به احتمال زیاد رأی نخواهد آورد؟
در سال ۲۰۲۵، دولت فدرال کانادا لایحهای با عنوان Bill C-2 یا «قانون مرزهای قوی» (Strong Borders Act) را ارائه کرد که تغییرات بنیادینی در روند رسیدگی به درخواستهای پناهندگی ایجاد میکند. این لایحه از همان ابتدا با واکنشهای شدید داخلی و بینالمللی روبرو شد و بسیاری از کارشناسان حقوقی، فعالان مدنی و سازمانهای حقوق بشری آن را ناقض حقوق اساسی پناهجویان و تعهدات بینالمللی کانادا دانستند. در این مقاله، با نگاهی دقیق به مفاد لایحه و مقایسه روند پیشین و فعلی پناهندگی، به بررسی دلایل مخالفت گسترده با Bill C-2 و پیشبینی عدم تصویب آن در پارلمان میپردازیم.
روند سنتی رسیدگی به پناهندگی در کانادا
تا پیش از ارائه Bill C-2 ساختار رسیدگی به درخواستهای پناهندگی در کانادا بر اساس نظام نسبتاً جامع و قضایی صورت میگرفت که مراحل آن به شرح زیر بود:
- ورود به خاک کانادا: پناهجو میتوانست از راههای رسمی یا غیررسمی وارد کشور شود.
- ثبت درخواست پناهندگی: افراد پس از ورود، حق داشتند درخواست خود را به هیئت حمایت از پناهندگان (IRB) ارائه کنند
- بررسی حضوری در IRB: پروندهها با دقت، در جلسات حضوری و با حضور هیئت مستقل بررسی میشد.
- امکان تجدیدنظر (RAD): اگر درخواست رد میشد، متقاضی میتوانست به مرحله تجدیدنظر در هیئت دیگری مراجعه کند.
- امکان ارجاع به دادگاه عالی: در صورت نقض حقوق، امکان ارجاع به دیوان عالی وجود داشت.
- استفاده از خدمات وکیل و مشاوره: متقاضیان میتوانستند از حمایت قانونی بهرهمند شوند.
این روند، اگرچه زمانبر و گاهی پیچیده بود، اما اطمینان میداد که هر پناهجو با رعایت عدالت رویهای و حق دفاع مواجه شود.
تغییرات کلیدی لایحه Bill C-2
لایحه Bill C-2 تغییرات گسترده و سختگیرانهای در روند پناهندگی به وجود میآورد که مهمترین آنها عبارتند از:
- محدود کردن حق درخواست به ۱۲ ماه پس از ورود
- هر فردی که بیش از ۱۲ ماه بدون ثبت درخواست پناهندگی در کانادا حضور داشته باشد، دیگر نمیتواند به IRB مراجعه کند.
- حذف روند رسیدگی حضوری
- افراد محروم از IRB فقط میتوانند از طریق PRRA (ارزیابی خطر پیش از اخراج) که فرایندی عمدتاً کتبی و محدود است، درخواست حمایت کنند.
- محدودیت شدید برای افرادی که از مرز آمریکا وارد شدهاند
متقاضیان باید ظرف ۱۴ روز پس از ورود درخواست خود را ارائه کنند؛ در غیر این صورت از دسترسی به IRB محروم خواهند شد.
- افزایش اختیارات دولت در کنترل اسناد مهاجرت
- دولت میتواند بدون روند قضایی اسناد اقامتی افراد را تعلیق یا لغو کند.
- گسترش نظارت و اشتراک دادههای مهاجرتی بین سازمانهای مختلف
چرا این تغییرات نگرانکنندهاند؟
۱. محدود کردن دسترسی به روند قضایی و دادرسی عادلانه
سابقاً IRB به عنوان نهادی مستقل با جلسات حضوری، حق شنیدن دفاعیه و بررسی مدارک، امکان دفاع واقعی را به پناهجویان میداد.
حالا، این حق به گروهی محدود شده که درخواست خود را به موقع ارائه کنند؛ کسانی که به هر دلیلی (از جمله مشکلات روحی، ناآگاهی، یا شرایط دشوار زندگی) نتوانستهاند، عملاً از حق دفاع محروم میشوند.
۲. ناکارآمدی و ناعادلانه بودن PRRA
فرایند PRRA که جایگزین IRB شده، از نظر:
- عدم برگزاری جلسات حضوری،
- نبود امکان دفاع شفاهی،
- روند اداری محدود،
- و نرخ پایین پذیرش (حدود ۳۰٪) نسبت به IRB، بسیار ناکافی است.
این مسئله ریسک بازگرداندن افراد به کشورهایی با خطر شکنجه، آزار یا مرگ را بالا میبرد.
3. تضاد با تعهدات بینالمللی کانادا
کانادا متعهد به رعایت کنوانسیون ۱۹۵۱ ژنو و پروتکل ۱۹۶۷ است که حق دسترسی به دادرسی عادلانه و اصل عدم بازگردانی به کشورهایی که امنیت جانی در آنها تأمین نیست را تضمین میکنند.
محدود کردن زمان درخواست، حذف دادرسی حضوری و کاهش پروتکلهای حمایتی، با این تعهدات در تضاد آشکار است.
۴. مغایرت با منشور حقوق و آزادیهای کانادا
حق زندگی، آزادی و امنیت شخصی (بخش ۷ منشور)، حق برخورداری از دادرسی عادلانه و ممنوعیت رفتار ظالمانه یا غیرانسانی (بخش ۱۲)، و برابری در مقابل قانون (بخش ۱۵) از جمله حقوقی هستند که Bill C-2 نقض میکند.
طبق رأی دادگاه عالی در پرونده تاریخی Singh v. Canada (1985)، همه افراد در خاک کانادا حق دارند درخواستشان به شکل منصفانه و مستقل بررسی شود. حذف روند دادرسی حضوری به صراحت با این رأی در تضاد است.
آثار حقوقی و اجتماعی تصویب Bill C-2
- افزایش خطر بازگردانی افراد آسیبپذیر به کشورهایی که جان یا آزادی آنها در معرض تهدید است.
- نابودی مسیرهای قانونی و جایگزینی با روندی غیرشفاف و محدود که امکان دفاع موثر را از پناهجویان میگیرد.
- تبعیض غیرموجه میان پناهجویان بر اساس زمان و نحوه ورود**، که برخلاف اصل برابری است.
- کاهش اعتبار کانادا در صحنه بینالمللی به عنوان کشوری که به حقوق بشر پایبند است.
- ایجاد فشارهای روانی و اجتماعی شدید برای پناهجویان که میتوانند منجر به مشکلات سلامت جسمی و روانی شود.
- افزایش احتمال برخوردهای ناعادلانه و تصمیمات اشتباه در پروندهها که به نقض حقوق اساسی منجر میشود.
واکنشها به لایحه و چشمانداز تصویب
این لایحه واکنشهای گستردهای از سوی: حقوقدانان مهاجرتی که آن را ناقض حقوق دادرسی عادلانه میدانند، سازمانهای حقوق بشری مثل Amnesty International و Human Rights Watch، فعالان مدنی و جامعه ایرانی-کانادایی و برخی نمایندگان پارلمان دریافت کرده است.
با توجه به مخالفتهای شدید و سابقه قضایی محکمی که وجود دارد، تصویب Bill C-2 در پارلمان کانادا با موانع فراوانی مواجه خواهد شد. همچنین اگر تصویب شود، احتمالاً در دادگاه عالی به چالش کشیده شده و لغو خواهد شد.
نتیجهگیری
با وجود نگرانیهایی که درباره لایحههای پیشنهادی جدید وجود دارد، نباید فراموش کرد که هنوز هیچچیز قطعی نیست. در تحلیل نهایی، باید چند واقعیت مهم را در نظر گرفت:
-
پیشنویسها الزامآور نیستند
بسیاری از لایحهها هرگز تبدیل به قانون نمیشوند. صرف مطرح شدن یک طرح در مجلس به معنای اجرای آن نیست و ممکن است سالها بدون نتیجه باقی بماند. -
لایحه در مسیر تصویب دستخوش تغییر میشود
حتی اگر یک لایحه مسیر قانونی شدن را طی کند، در طول بررسیهای پارلمانی ممکن است مفاد آن تغییر کند. برای مثال، بند «عطف به ماسبق» که یکی از موارد نگرانکننده است، ممکن است حذف شود یا تفسیر آن تعدیل گردد. -
تفسیر نهایی به سیستم حقوقی کانادا بستگی دارد
گاهی مفاد یک قانون طبق سوابق حقوقی یا رویههای قضایی، از منظر دیگری تفسیر میشوند. ممکن است تعریف «اولین ورود» تغییر کند و بهجای آن «آخرین ورود» به کانادا مبنای تصمیمگیری قرار بگیرد. -
وضعیت فردی و ملی اهمیت دارد
اگر در کشور شما یا در شرایط شخصیتان تغییرات جدیدی بهوجود آمده باشد (مثلاً وقوع جنگ، تغییر حکومت، تهدیدات جدید)، ممکن است در دسته افراد مستثنی قرار بگیرید، حتی در صورت اجرای قانون جدید. -
مسیرهای حمایتی جایگزین همچنان فعال هستند
حتی اگر این لایحه عیناً تبدیل به قانون شود، شما میتوانید از مسیرهای حمایتی دیگر مانند درخواست PRRA (ارزیابی ریسک بازگشت) استفاده کنید. در این مسیر هم شانس بررسی و پذیرش پناهندگی همچنان وجود دارد، حتی اگر با شکل دیگری انجام شود.
ارسال دیدگاه